Kun je het allemaal tegelijkertijd zijn? Wanneer ben je wat? Welke verantwoordelijkheden draag jij voor je eigen volk? – vragen die op dit moment nauwelijks actueler kunnen zijn.

De dag voor de inval van Poetin in Oekraïne stelde ik deze vragen aan MAVO 2 leerlingen van het Broeklandcollege in Hoensbroek. Ik mocht er workshops verzorgen in het kader van ruim 75 jaar bevrijding.

De week daarvoor hadden de leerlingen een workshop van Jack Aldewereld gehad. Jack Aldewereld is als baby naar Brunssum gesmokkeld en heeft daar de oorlog als onderduikkind doorgebracht. Een belangrijk en indrukwekkend verhaal over verzet, moed en dankbaarheid. En toen kwam ik – de Duitse – met mijn verhaal. Mijn verhaal is dat van mijn Duitse familie in en na WO2. Dat verhaal kent alle drie de rollen: de dader, het slachtoffer en de omstander.

De leerlingen herkenden snel dat elke oorlog slachtoffers kent – aan welke kant dan ook. Moeilijker is de vraag tussen dader en omstander: Ben je ook dader als je niets doet? Ben je ook dader als je iets moet doen?

De daders heten niet Duitser, Nederlander, Rus of Oekraïen – de daders hebben namen en zijn verantwoordelijk voor hun daden. De andere mensen uit die landen hebben ook namen, maar zij zijn ook vader, broer, moeder, dochter, vriend of vriendin. Sommigen zijn ook nog slachtoffer, omstander of held.

Laten we die mensen, het menselijke gezicht, vooral niet vergeten.